Γεια σας αγαπημένοι μου μετά από πάρα πολύ καιρό! Ελπίζω να είστε καλά και να ξεκουράζεστε! Επαγγελματικές υποχρεώσεις δεν μου «επέτρεπαν» να σας γράψω, όμως ελπίζω φέτος να βρούμε τους παλιούς μας ρυθμούς!
Επέλεξα να σας γράψω για τη χρήση των Κοινωνικών Ιστοριών και πώς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά και εφήβους που ανήκουν στο φάσμα των αυτιστικών διαταραχών επειδή η ίδια συνεργάστηκα με τέτοιους μαθητές και παρατήρησα πως η χρήση αυτών των ιστοριών τους βοήθησε σημαντικά στην καλλιέργεια κάποιων κοινωνικών τους δεξιοτήτων. Οι ηλικίες των μαθητών με τους οποίους δούλεψα μαζί κυμαίνονταν από τεσσάρων έως και δώδεκα ετών και για να είμαι ειλικρινής μαζί σας, πρέπει να σας πω ότι δεν έχω δοκιμάσει να τις χρησιμοποιήσω σε παιδιά μεγαλύτερων ηλικιών. Ωστόσο, γνωρίζω εκπαιδευτικούς οι οποίοι τις χρησιμοποιούν σε εφήβους μεγαλύτερης ηλικίας με αυτιστικές διαταραχές κι έχουν παρατηρήσει εξίσου θετικά αποτελέσματα.
Ας τα πάρουμε από την αρχή όμως!
Τι είναι ο αυτισμός;
Θα ήθελα, αρχικά, να τονίσω πως αναφερόμαστε στο «φάσμα των αυτιστικών διαταραχών», καθώς τα άτομα αυτά δεν παρουσιάζουν, συνήθως, μία συγκεκριμένη κοινή συμπεριφορά η οποία τα κάνει να χρήζουν όμοιας αντιμετώπισης, αλλά, στις περισσότερες περιπτώσεις, η συμπεριφορά που παρουσιάζουν διαφέρει από το ένα άτομο στο άλλο, κάνοντας πολύ δύσκολο το να βρούμε τα μεταξύ τους κοινά χαρακτηριστικά. Σε αυτές τις διαταραχές, ωστόσο, εμπλέκονται διάφορες εγκεφαλικές λειτουργίες οι οποίες δεν έχουν, ακόμη, διασαφηνιστεί πλήρως. Ο αυτισμός δεν αποτελεί ψυχιατρική νόσο αλλά μία αναπτυξιακή διαταραχή η οποία ξεκινά να υφίσταται από τη γέννηση του ατόμου και διαρκεί μία ολόκληρη ζωή. Ένα σύνηθες χαρακτηριστικό των ατόμων με αυτισμό είναι πως έρχονται αντιμέτωπα με την έλλειψη κάποιων ψυχολογικών και κοινωνικών δεξιοτήτων οι οποίες αφορούν την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων και την καλλιέργεια επικοινωνίας και είναι απαραίτητες για την ορθή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη τους.
Το σύνδρομο Άσπεργκερ αποτελεί, επίσης, μία από τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από την έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, αλλά δεν παρατηρούνται ελλείψεις στη γλωσσική ανάπτυξη.
Αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι πως τα άτομα που ανήκουν στο φάσμα των αυτιστικών διαταραχών διδάσκονται τέτοιου είδους κοινωνικές συμπεριφορές, καθώς δε αποτελούν επίκτητο κομμάτι της ωρίμανσης τους, σε αντίθεση με τα άτομα τυπικής ανάπτυξης.
Τι είναι οι Κοινωνικές Ιστορίες;
Προκειμένου τα άτομα με αυτισμό και σύνδρομο Άσπεργκερ να διδαχθούν τις κατάλληλες κοινωνικές συμπεριφορές, δημιουργήθηκαν από την Carol Gray οι Κοινωνικές Ιστορίες ή αλλιώς Social Stories. Πρόκειται για ιστορίες οι οποίες περιγράφουν διάφορες κοινωνικές καταστάσεις με τον τρόπο, όμως, που τις αντιλαμβάνεται ένα άτομα με αυτιστικές διαταραχές και όχι ένα άτομο τυπικής ανάπτυξης. Για να το πετύχει αυτό, η δημιουργός τους συνεργάστηκε με πολλά τέτοια παδιά, αλλά και με τους γονείς και τους δασκάλους τους. Η ανάγνωση και χρήση αυτών των ιστοριών βοηθά όχι μόνο τα άτομα με αυτιστικές διαταραχές, αλλά τα άτομα τυπικής ανάπτυξης να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και αντιδρά κοινωνικά ένα άτομο με αυτιστικές διαταραχές.
Οι Κοινωνικές Ιστορίες μπορούν να αναφέρονται στην ανάπτυξη μίας νέας δεξιότητας, όπως είναι το πλύσιμο των χεριών πριν καθήσει το παιδί στο τραπέζι, αλλά και στην καλλιέργεια συγκεκριμένων επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών, όπως είναι η συνήθεια της πρωινής ρουτίνας που ακολουθεί ο μαθητής πριν πάει στο σχολείο. Ακόμη, μπορεί να εστιάζει στην επίλυση συγκρούσεων μεταξύ του μαθητή και των συνομιλήκων του, αλλά και στη διαδικασία που μπορεί να ακολουθήσει ένας μαθητής για να κάνει καινούριους φίλους και να γίνει εύκολα κοινωνικά αποδεκτός.
Πού και ποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει μία Κοινωνική Ιστορία;
Θα αναφερθώ, αρχικά, στη δική μου προσωπική εμπειρία: Χρησιμοποίησα, ως εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής, κοινωνικές ιστορίες προκειμένου να «διδάξω» κάποιες κοινωνικές δεξιότητες σε μαθητές μου οι οποίοι ανήκουν στο φάσμα των αυτιστικών διαταραχών. Πρώτα, προσπάθησα να δημιουργήσω ένα χώρο όσο πιο «καθαρό» γίνεται από «αντιπερισπασμούς», όπως είναι τα έντονα χρώματα και η πληθώρα υλικών μέσα στην αίθουσα, καθώς τα άτομα με αυτισμό αγαπούν την τάξη στο χώρο τους και τους ενοχλεί η παρουσία αναρίθμητων πολύχρωμων αντικειμένων. Θα πρέπει, βέβαια, να αναφέρω πως τις περισσότερες φορές αυτό είναι αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί, ειδικά στα σχολεία τα οποία απευθύνονται σε μαθητές τυπικής ανάπτυξης και δεν έχουν τις κατάλληλες υποδομές για άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Στη συνέχεια, καλούσα τους μαθητές να έρθουν μαζί μου και στα παιδιά μικρότερης ηλικίας περιέγραφα τη διαδικασία σαν ένα πολύ διασκεδαστικό παιχνίδι (την ίδια περίπου τακτική ακολουθούσα και με τους μεγαλύτερους μαθητές μου). Έπειτα, παρουσίαζα την κοινωνική ιστορία στους μαθητές (η συγγραφή της ιστορίας και σε ποια κοινωνική δεξιότητα εστιάζει ο εκάστοτε εκπαιδευτικός εξαρτάται από την ηλικία και την αυτιστική διαταραχή που παρουσιάζει ο κάθε μαθητής). Κάποιες φορές χρησιμοποιούσα ακόμη και το κουκλοθέατρο προκειμένου να δώσω περισσότερη «ζωντάνια» στην ιστορία. Επομένως, η χρήση κοινωνικών ιστοριών μπορεί να γίνει από τον εκπαιδευτικό Eιδικής Aγωγής μέσα στο σχολείο. Για να επιτευχθεί, βέβαια, κάτι τέτοιο είναι σημαντικό να υπάρχει τάξη ένταξης ή η δημιουργία κάποιων κοινωνικών λέσχεων όπου οι μαθητές μπορούν να απασχολούνται σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, προκειμένου να μη διαταράσσεται η λειτουργία καμίας τάξης, ειδικά σε σχολεία όπου φοιτούν μαθητές τυπικής ανάπτυξης.
Κοινωνικές Ιστορίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από τους γονείς των παιδιών που ανήκουν στο φάσμα των αυτιστικών διαταραχών. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι καλό να πραγματοποιηθεί αφού πρώτα ο γονέας συζητήσει με τον εκπαιδευτικό. Όπως προαναφέρθηκε, ο τρόπος που είναι γραμμένες οι κοινωνικές ιστορίες είναι «ιδιαίτερος», καθώς είναι βγαλμένες μέσα από τα μάτια ενός παιδιού με αυτιστικές διαταραχές, αλλά και διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία και την αυτιστική διαταραχή που παρουσιάζει ο κάθε μαθητής.
Πού μπορώ να βρω «έτοιμες» Κοινωνικές Ιστορίες;
Στη συνέχεια σας παραθέτω κάποιους συνδέσμους τους οποίους μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για την εύρεση Κοινωνικών Ιστοριών:
https://www.konstadaras.gr/image/eksofila/3110/869e889c5d48dbdbc8e96bf6b3e262e51455865731.pdf
https://www.autism.org.uk/about/strategies/social-stories-comic-strips.aspx
https://carolgraysocialstories.com/social-stories/social-story-sampler/
https://www.storyboardthat.com/blog/e/social-story-examples
https://vkc.mc.vanderbilt.edu/assets/files/tipsheets/socialstoriestips.pdf
Όπως έχω ήδη αναφέρει, ο κάθε εκπαιδευτικός γνωρίζει καλύτερα το μαθητή του και τις ανάγκες του και μπορεί, χρησιμοποιώντας τα παραπάνω, να δημιουργήσει τις δικές του Κοινωνικές Ιστορίες τις οποίες μπορεί να συμβουλέψει και τους γονείς να χρησιμοποιήσουν, σε συνεργασία πάντα μαζί του, στο σπίτι.
Για περισσότερες πληροφορίες, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο [email protected]. Είμαι διδακτορική φοιτήτρια και αναπληρώτρια λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Kingston στο Λονδίνο και μαζί με άλλα ακαδημαϊκά μέλη του Πανεπιστημίου (λέκτορες, καθηγητές και ερευνητές) έχουμε δημιουργήσει το Developing Minds Lab, το οποίο πραγματοποιεί έρευνα πάνω στην τυπική και μη ανάπτυξη κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ζωής. Θα είναι μεγάλη μας χαρά να σας ακούσουμε, συμβουλεύσουμε και να συνεργαστούμε μαζί σας. http://bit.do/aprilnewsletter2019
Για επιπλέον προτάσεις καλλιέργειας των κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά που ανήκουν στο φάσμα των αυτιστικών διαταραχών, μπορείτε να διαβάσετε το παρακάτω άρθρο μου https://www.ifigeneiamanitsa.com/greek-articles/-lego
Σας ευχαριστώ!